Το Τσεκούρι (Le Couperet) – Κώστας Γαβράς
Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς
(διασκευή του ομότιτλου βιβλίου του συγγραφέα Donald Westlake)
Υπόθεση
Ο Μπρούνο (José Garcia), ένας οικογενειάρχης, στέλεχος μεγάλης πολυεθνικής εταιρίας μαθαίνει ότι χάνει τη δουλειά του ύστερα από 15 χρόνια εργασίας, λόγω περικοπών και προκειμένου η εταιρία να αλλάξει έδρα. Προσπαθεί να βρει εργασία, αλλά περνάει ο καιρός χωρίς αποτέλεσμα. Ύστερα από δύο χρόνια άκαρπων προσπαθειών καταστρώνει το τέλειο σχέδιο: Να εξοντώσει όσους από τους ανταγωνιστές του είναι πιο κατάλληλοι και έχουν τα προσόντα για να πάρουν τη θέση που του αξίζει.
Σε πρώτο επίπεδο, η ταινία περιγράφει τις συνέπειες της ανεργίας στη ζωή και την προσωπικότητα του σύγχρονου εργαζόμενου. Ο πρωταγωνιστής, Μπρούνο, είναι μορφωμένος, ευφυής, με προσόντα και επαγγελματικές ικανότητες, και ζει σε ένα σπίτι στα προάστια μαζί με τη γυναίκα και τα παιδιά του. Ένα αντιπροσωπευτικό, επομένως, δείγμα του πετυχημένου μεσοαστού, που όμως πλήττεται από την ανεργία, γεγονός που τον βυθίζει στην ανασφάλεια και το φόβο της αποτυχίας. Δεν είναι αμελητέος, λοιπόν, ο ρόλος που παίζει το κοινωνικό γόητρο και η επιτυχία στη ζωή μας, τα οποία κατά βάση προέρχονται από την οικονομική μας κατάσταση – με άλλα λόγια, το επάγγελμα που ασκούμε και την επακόλουθη κοινωνική θέση που αποκτάμε μπροστά στα μάτια των άλλων. Από αυτό εξασφαλίζουμε όχι μόνο την υλική μας επιβίωση, αλλά και την ευκαιρία να διακριθούμε σε ένα άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον, διαδικασία που προκαλεί συνεχή ανασφάλεια και άγχος, αφού το κοινωνικό μας status δεν παραμένει αναλλοίωτο, αλλά μεταβάλλεται, πρωτίστως, ανάλογα με τις διακυμάνσεις του οικονομικού περιβάλλοντος.
Έχει σημασία, επομένως, που ο σκηνοθέτης ορίζει για κεντρικό του χαρακτήρα, όχι κάποιον προερχόμενο από χαμηλά κοινωνικά στρώματα (στον οποίο η ανεργία θα είχε εμφανέστερες και πιο άμεσες συνέπειες), αλλά αντίθετα έναν μεσοαστό, εφοδιασμένο με όλα τα απαραίτητα προσόντα, για να δείξει τις συνέπειες που γεννά η ανεργία στους ίδιους τους οπαδούς του καπιταλισμού, του συστήματος που τους διαμόρφωσε, τους ανέδειξε και τους έδωσε τη δυνατότητα να ανέλθουν.
Ταυτόχρονα, όμως, είναι και ένα σύστημα απάνθρωπο, που βρίσκει το αποκορύφωμά του στην πραγμοποίηση του ανθρώπου και στον οποίο ο ανελέητος οικονομικός ανταγωνισμός, ωθεί τους ανθρώπους να ‘’εξοντώσουν’’ τους αντιπάλους τους (που βρίσκονται στην ίδια ακριβώς θέση μ’αυτούς), συγκαλύπτοντας με τον τρόπο αυτό τις πραγματικές ταξικές αντιθέσεις (κεφαλαίου – εργασίας) και τον πραγματικό εχθρό, που δεν είναι άλλος από το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα που θρέφει τον ανταγωνισμό ανάμεσα σε εργαζόμενους και άνεργους.
Και είναι αυτή ακριβώς η μεταστροφή του πετυχημένου και καθωσπρέπει αστού σε serial killer, που δοσμένη με μαύρο χιούμορ και άφθονη ειρωνεία, δείχνει τον αντίκτυπο της ανεργίας και της απανθρωπιάς του συστήματος τόσο στην προσωπικότητα όσο και στις κοινωνικές μας σχέσεις,(ο πρωταγωνιστής αποξενώνεται σταδιακά από την οικογένειά του) σε μια εποχή που η οικονομική και κοινωνική κατάσταση λειτουργεί ως κριτήριο αξιολόγησης της προσωπικότητας και όπου ο συνεχής ανταγωνισμός (σε όλα τα επίπεδα) για διάκριση ωθεί την ανθρώπινη ανασφάλεια και το φόβο σε ακραίες καταστάσεις. Επομένως, οι κατά τα άλλα αποτρόπαιες ενέργειες στις οποίες επιδίδεται ο πρωταγωνιστής, δεν συνιστούν παρά την (ειρωνική) κοινωνική κριτική του σκηνοθέτη πάνω στο πώς αλλοιώνεται ο χαρακτήρας μας από τις οικονομικές και άρα τις κοινωνικές μεταβολές, οι οποίες μας ξεπερνούν και μας αναγκάζουν να συμμορφωθούμε, προκειμένου να μην αφανιστούμε. Ιδιαίτερα μέσα σε ένα οικονομικό σύστημα που βασίζεται στον ανταγωνισμό, την υψηλή αποδοτικότητα και παραγωγικότητα στην εργασία και άρα την εξόντωση όσων δεν ανταποκρίνονται στις άμεσες ανάγκες του.
Κινηματογραφική Ομάδα
Πολιτικών Επιστημών
